Grootvader Herman, vader Henk, zoon Tom en hijzelf: Jos Simissen is maar wat trots op de 4 generaties sluismeester bij Rijkswaterstaat. In een serie van 3 afleveringen geeft hij niet alleen een inkijkje in zijn familiegeschiedenis, maar ook in de historie van Rijkswaterstaat. In dit eerste deel het verhaal over zijn grootvader Herman Simissen (1890-1964).
Op De Bult
Jos groeide op bij stuw- en sluizencomplex Sambeek waar hij eerst met zijn ouders en later met zijn eigen gezin woonde. Op de hoge dijk, ook wel ‘De Bult’ genoemd, staan 8 oude sluiswachterswoningen. Vanwege zijn gezondheid is Jos niet meer werkzaam op de sluis, maar gelukkig lukt het hem wel om zijn familieverhaal met ons te delen.
5 generaties
De vele herinneringen aan zijn grootvader dankt hij aan de verhalen van zijn vader en aan de documenten en fotoalbums die zijn opa naliet.
Terwijl hij in de fotoboeken duikt, wil hij eerst iets rechtzetten: ‘Ik zeg altijd 4, maar eigenlijk zijn we met 5 generaties. Mijn overgrootvader werkte namelijk ook bij Rijkswaterstaat. Hij was bakenmeester op de Gelderse IJssel en is daar in 1890 begonnen. Helaas weten we verder niet zoveel van hem.’
Een schat aan informatie Foto: © Rijkswaterstaat
Schipbrug Hedel
Des te meer weet Jos over zijn grootvader Herman Simissen die zijn carrière bij Rijkswaterstaat begon als brugwachter op de schipbrug in Hedel. De schipbrug functioneerde vanaf 1864 en bestond uit een rij van 18 pontons of schepen, met een wegdek van houten balken. Wanneer er schepen langs moesten, werd een gedeelte van de schipbrug weggevaren.
In 1937 werd de schipbrug in Hedel vervangen door een vaste brug.
Sluis Sambeek
De brugwachters waren niet meer nodig en grootvader Herman moest op zoek naar ander werk. ‘Vanuit de schipbrug startte mijn opa als hoofdsluismeester op Sambeek’, vervolgt Jos. ‘Volgens mijn vader was het zeer uitzonderlijk dat hij meteen zo’n mooie baan kreeg, want in die tijd gingen de mooiste banen naar protestanten en niet naar katholieken, zoals wij.’
Grootvader Herman Simissen (2e links) met collega’s Foto via Jos Simissen
Waterstanden Maas
‘Mijn opa was gedreven in zijn werk en nam zijn functie zeer serieus. Zo belde hij iedere dag de sluismeesters van de andere stuwen voor de actuele waterstanden van de Maas en schreef hij deze op in boekjes. De boekjes zijn allemaal bewaard gebleven.’
Jos pakt een boekje en bladert er doorheen. ‘Dit is het boekje van 1940. Alle waterstanden tot en met 9 mei staan er in. Zoals je ziet stopt het op 10 mei. Op die dag brak de oorlog uit en was er geen telefoonverbinding meer.’
Tweede Wereldoorlog
‘Ondanks de angstige periode was mijn opa absoluut niet bang. In zijn sluiswachtersuniform straalde hij ook een bepaald gezag uit. Op een dag stonden er Oostenrijkers op de stoep die met de Duitsers meevochten. Met hun grote laarzen stapten ze naar binnen en eisten een slaapplaats. Daar was mijn opa absoluut niet van gediend.’
‘Hij zei: “Dat gaat zomaar niet. Eerst die laarzen uit.” Dat deden ze dus ook netjes. Jaren later vertelde mijn vader dit verhaal. “Opa had geluk”, zei hij. “Voor hetzelfde geldt hadden ze hem een kogel in zijn kont geschoten.”’
Stuw beschadigd
In het najaar van 1944 moesten alle gezinnen van de werknemers van het sluizencomplex vertrekken: Sambeek was een frontgebied. Het gezin van grootvader Herman ging naar Groningen.
De onbemande stuw bleef achter. Juist in die periode kwam er extreem hoog water. Het kolkende water sloeg met al zijn kracht een groot stuk van de stuw weg. Bij terugkomst zag grootvader Herman de enorme ravage. Tijdens de opbouw hielp het geallieerde leger door een dam van bergen zand in de sluis aan te leggen. Uiteindelijk kwam de scheepvaart weer langzaam op gang.
Sluis tijdens de Tweede Wereldoorlog Foto via Jos Simissen
Noodlottig ongeval
In oktober 1939 vond er een tragisch ongeval plaats bij stuw Sambeek. Herman was ooggetuige en schreef een rapport.
‘Om ongeveer 14 uur zag ik vanuit het kantoor in mijn woning (terwijl ik het telefoontoestel bediende) dat de landbouwer 3 mensen in een roeiboot, toebehorende aan het Rijk, ongevraagd van wal staken om de Maas over te roeien. Op dat moment stond er op korte afstand boven de stuw een zeer sterke stroom, welke door bovengenoemde schijnbaar niet opgemerkt werd.’
Herman rende naar buiten en probeerde samen met de bedieningsman van de stuw het drietal te waarschuwen. ‘Doch helaas werd dit door hen niet gezien of gehoord en dreven zij steeds verder af.’ Door de sterke stroom van de rivier dreef het bootje naar de stuw in Sambeek. Daar sloeg het door een van de openingen in de stuw, waar de Maas een verval heeft van 70 cm. De 3 inzittenden geraakten te water.
Een van hen wist zich te redden door zich aan de stuwwerken vast te grijpen. De 2 andere inzittenden kwamen om. ‘In korte spanne tijds werden ze uit het water opgehaald en hoewel direct geneeskundige hulp aanwezig was, en alles in het werk werd gesteld om den levensgeesten weder op te wekken, mocht dit niet meer baten en verloren deze jammerlijk het leven.’
De parel van de Maas
Naast dit aangrijpende rapport schreef Herman ook proces-verbalen uit. Jos kijkt er nog steeds met bewondering naar: ‘Ik vind het zo knap voor die tijd en snap nog steeds niet waar hij de wijsheid vandaan haalde om een proces-verbaal op te maken.’
‘Zijn bezieling en harde werken is overigens op een mooie manier beloond. Mijn opa is namelijk onderscheiden in de Orde van Oranje-Nassau en heeft een lintje gekregen voor zijn werk voor de stuw en voor de rivier de Maas. Hij was meer dan alleen een sluismeester. Ze noemden hem niet voor niets: “De parel van de rivier”.’
Deel 2
Grootvader Herman, vader Henk, zoon Tom en hijzelf: Jos Simissen is maar wat trots op de 4 generaties sluismeesters bij Rijkswaterstaat. In dit 225-jarig jubileumjaar geeft hij niet alleen een inkijkje in zijn familiegeschiedenis, maar ook in de historie van Rijkswaterstaat. In dit tweede deel het verhaal over zijn vader en over Jos zelf.
Razzia Tweede Wereldoorlog
Vader Henk (1922-2010) begon zijn loopbaan als schipper. ‘Dat was op aanraden van mijn opa’, vertelt Jos. ’Volgens hem was het goed om, voordat hij sluismeester werd, eerst ervaring op het water op te doen. Toen brak de oorlog uit. Mijn vader lag met zijn vaartuig in Stein (Limburg). Tijdens een razzia werd hij in een café aan de haven opgepakt en met de trein naar Maastricht gebracht om te gaan werken in een werkkamp in Duitsland.’
‘Het nieuws over de arrestatie kwam al snel bij mijn opa terecht. Die trok meteen zijn uniform aan en reed naar Maastricht. De Duitsers waren behoorlijk onder de indruk van deze actie. Ze hadden namelijk respect voor mensen in uniform. Het pakte gelukkig goed uit, want mijn vader mocht met mijn opa mee terug naar huis.’
Vader Henk in zomerkleding in de bediencentrale
Vader en zoon op sluis Sambeek
Na de Tweede Wereldoorlog begon vader Henk als sluismeester in Belfeld. Daarna volgde de sluis bij Linne en uiteindelijk kwam hij op de sluis in Sambeek. ‘Dat was pas na het pensioen van mijn grootvader’, vertelt Jos. ‘Zij hebben dus nooit samengewerkt. Mijn vader en ik wel. Ik kwam in 1980 in dienst op Sambeek. Vanaf dat moment was mijn vader ook mijn collega.’
Strijken van de stuw: zo ging het vroeger
In die beginjaren moesten vader en zoon regelmatig de mouwen opstropen. Vooral als er kans op hoogwater was. Jos legt het uit: ‘Als er veel water door de Maas stroomt dan openen we de stuwen helemaal. Dat noemen we ‘strijken’. Een zware klus die we tot begin jaren 80 nog met de hand deden.
Een kraanwagen trok de schuiven één voor één uit de stuw en plaatste ze op een lorrie. De kar op rails, met daarop de loodzware schuif, moesten we met minstens 3 man naar de schuifloods duwen. Dat was een lengte van ongeveer 75 m. Daarna moesten we terug voor de volgende. Tegenwoordig gaat het bijna allemaal automatisch.’
Tegenpolen
Jos en zijn vader hebben 4 jaar samen op de sluis gewerkt. ‘Dat ging prima. Alleen ben ik zelf iemand die snel zijn klep lostrekt. Ik ben een strijder en geef niet gauw op. Mijn vader was heel anders. Hij zei altijd: ‘Ge moet horen, zien en zwijgen’, maar dat kan ik niet. Als ik onrecht zie dan spring ik in. Vooral als iemand die zwakker is door anderen wordt belaagd. Daar vecht ik voor, want dat vind ik echt verschrikkelijk.’
Atoomschuilkelder
Bij stuw Sambeek staat nog steeds een lege atoomschuilkelder die daar in de jaren 70 is gebouwd. De kelder moest het personeel in de Koude Oorlog beschermen tegen stralingsgevaar tijdens nucleaire rampen.
Bij zo’n ramp zou het stuwpersoneel de kelder in vluchten. Het idee was dan om afwisselend naar buiten te gaan, om de stuw en sluis te bedienen. Niet alleen om de schepen door te laten, maar ook voor de regeling van de waterstand van de Maas.
Jos herinnert zich de periode waarin hij actief was nog goed: ‘De kelder was geschikt voor 54 mensen en was compleet ingericht. Er was een woonkamer, slaapkamer en er waren zelfs voedselpakketten. Om te leren hoe alles werkte, heb ik destijds een cursus gevolgd bij Paleis van Justitie in Den Haag. Destijds lag daar een hele grote atoomschuilkelder onder een parkeerplaats.’
Hoogwater 1995
In januari 1995 bereikte het water in de Waal en Maas recordhoogtes. Vanwege gevaar voor dijkdoorbraak werden ruim 200.000 inwoners uit het Gelderse rivierengebied geëvacueerd. Voor Jos, zijn gezin en zijn collega’s was het een bijzondere tijd.
‘De scheepvaart was over de hele Maas gestremd. Mijn collega’s en ik gingen af en toe met de boot naar de bediening om waterstanden en voorspellingen te bekijken. We voeren toen over de sluizen heen. Onze huizen op de dijk hebben nooit gevaar gelopen, de dijk ligt namelijk 15 m boven NAP. Voor de kinderen was het vooral een leuke tijd. Zij werden met een bootje over de ondergelopen weilanden naar school gebracht. Na 1995 mocht dit niet meer in verband met veiligheid.’
Jos bij hoogwater in 1995
Kruiend ijs
Bijzonder was ook de strenge winter van 1997: ‘In januari was er zoveel ijsgang dat er een grote kans was op kruiend ijs. Het ijs wil namelijk altijd richting de zee. Dat proces gaat langzaam, maar als het vaak voorkomt, kan het ijs de stuw kapot duwen. Vandaar dat we de stuw dan platleggen zodat het ijs eroverheen kan stromen.’
Laatste saluut
Vader Henk overleed op 4 oktober 2010. De dag van zijn uitvaart bezorgde Jos een kippenvelmoment: ‘Op weg naar het kerkhof reden we langs de Maas waar mijn vader lag opgebaard. Collega’s hebben toen aan een schipper gevraagd of hij een keer wilde blazen als eerbetoon. Dat was erg mooi.’
Vervroegd pensioen
Inmiddels is Jos met vervroegd pensioen en heeft hij samen met zijn vrouw hun mooie plek op de dijk verlaten. Dat heeft alles te maken met zijn gezondheid.
‘Ik heb epilepsie en ben afgekeurd. Afscheid nemen van de sluis en de stuw deed veel pijn. Het klinkt misschien gek, maar zolang als ik me kan herinneren, voelt het alsof het object van mij is, alsof ik ermee getrouwd ben. Uiteindelijk heb ik me erbij neergelegd en ben ik er nu aan gewend. Het is goed zo.’
Jos voor Sluis Sambeek
Bron:Rijkswaterstaat